«Χαράτσι» 26 δις βάζει η ΕΕ - «Πέναλτι» σε ρύπους - Οι πέντε νέοι «ίδιοι πόροι»

Βαθύτερα το χέρι στην τσέπη θα χρειαστεί να βάλουν οι πολίτες της ΕΕ και οι καταναλωτές προϊόντων εντός του ενιαίου οικονομικού χώρου για να χρηματοδοτηθεί το νέο φιλόδοξο οικονομικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την επιβολή πέντε νέων έμμεσων φόρων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Τετάρτη (16/7) μια φιλόδοξη πρόταση για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) της περιόδου 2028-2034, το οποίο προβλέπει προϋπολογισμό ύψους 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Προκειμένου να χρηματοδοτηθεί αυτό το ποσό, η Επιτροπή προτείνει την εισαγωγή πέντε νέων πηγών εσόδων, γνωστών ως «ίδιοι πόροι», με στόχο τη διατήρηση σταθερών των συνεισφορών των κρατών μελών.

Λιγότερα χρήματα από κράτη, περισσότερα από πολίτες

Η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, τόνισε κατά την παρουσίαση της πρότασης ότι «το πιο σημαντικό είναι ότι οι συνεισφορές των κρατών μελών στον προϋπολογισμό της ΕΕ θα παραμείνουν σταθερές, καθώς προτείνουμε μια σταδιακή αλλαγή στους ιδίους πόρους της ΕΕ».

Οι νέες ροές εσόδων της ΕΕ αναμένεται να καλύψουν τόσο τις προτεραιότητες του νέου ΠΔΠ όσο και την αποπληρωμή των δανείων της ΕΕ στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης (NextGenerationEU).

Οι πέντε νέοι ίδιοι πόροι που προτείνει η Επιτροπή είναι οι εξής:

• Έσοδα από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ): Αναμένεται να αποφέρουν περίπου 9,6 δισεκ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο.
• Έσοδα από τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ): Υπολογίζονται σε περίπου 1,4 δισεκ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο.
• Νέος φόρος στα μη ανακυκλώσιμα ηλεκτρονικά απόβλητα: Με την εφαρμογή ενιαίου συντελεστή στο βάρος των μη συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων, αναμένονται περίπου 15 δισεκ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο.
• Πρόσθετος ειδικός φόρος κατανάλωσης καπνού: Προβλέπεται να αποφέρει περίπου 11,2 δισεκ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο.
• Νέος εταιρικός φόρος επί του κύκλου εργασιών μεγάλων εταιρειών: Θα αφορά εταιρείες που δραστηριοποιούνται και πωλούν στην ΕΕ με καθαρό ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ και αναμένεται να αποφέρει περίπου 6,8 δισεκ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο.

Συνολικά, αυτές οι πέντε νέες πηγές εσόδων, μαζί με άλλα στοιχεία της δέσμης μέτρων, εκτιμάται ότι θα αποφέρουν συνολικά έσοδα ύψους περίπου 58,5 δισεκ. ευρώ ετησίως (σε τιμές 2025).

Φόροι οι λεγόμενοι «ίδιοι πόροι»

Οι περισσότεροι από τους προτεινόμενους νέους «ίδιους πόρους» είναι έμμεσοι φόροι από την οπτική του καταναλωτή. Επιβάλλονται αρχικά σε επιχειρήσεις, αλλά το κόστος τους πιθανότατα θα μετακυλιστεί στους καταναλωτές μέσω υψηλότερων τιμών προϊόντων και υπηρεσιών.

Ο ειδικός φόρος κατανάλωσης καπνού είναι ο πιο άμεσος φόρος που θα επηρεάσει το εισόδημα των πολιτών που καταναλώνουν τα συγκεκριμένα προϊόντα, καθώς αυξάνει απευθείας την τιμή λιανικής.

Ενώ ο στόχος της Επιτροπής είναι να διατηρηθούν σταθερές οι συνεισφορές των κρατών μελών στον προϋπολογισμό της ΕΕ (ώστε να μην χρειάζονται νέα "άμεσα" εθνικά τέλη), η δημιουργία νέων φόρων για τις επιχειρήσεις και συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων σχεδόν αναπόφευκτα θα έχει μια ανοδική πίεση στις τιμές για τους τελικούς καταναλωτές. Το ακριβές μέγεθος αυτής της επίδρασης θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του βαθμού στον οποίο οι εταιρείες επιλέγουν να απορροφήσουν μέρος του κόστους ή να το μετακυλίσουν.

Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ - EU Emissions Trading System - EU ETS)

Το ΣΕΔΕ θέτει ένα ανώτατο όριο στις συνολικές εκπομπές ορισμένων αερίων του θερμοκηπίου από συγκεκριμένους κλάδους (π.χ. μονάδες παραγωγής ενέργειας, ενεργοβόρες βιομηχανίες, αεροπορικές μεταφορές εντός ΕΕ και, πρόσφατα, θαλάσσιες μεταφορές). Εντός αυτού του ορίου, οι εταιρείες αγοράζουν ή λαμβάνουν δικαιώματα εκπομπών, τα οποία μπορούν να εμπορεύονται μεταξύ τους.

Από πού αντλούνται τα ποσά: Τα έσοδα προκύπτουν από τις δημοπρασίες αυτών των δικαιωμάτων εκπομπών. Οι εταιρείες που υπερβαίνουν τις εκπομπές τους πρέπει να αγοράσουν επιπλέον δικαιώματα, ενώ αυτές που μειώνουν τις εκπομπές τους μπορούν να πουλήσουν τα πλεονάζοντα δικαιώματά τους. Η τιμή των δικαιωμάτων καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση στην αγορά. Μέρος αυτών των εσόδων, ή και ολόκληρα τα έσοδα (ανάλογα με τις αποφάσεις για τους "ίδιους πόρους"), διοχετεύονται στους εθνικούς προϋπολογισμούς των κρατών μελών, αλλά η νέα πρόταση της Κομισιόν προβλέπει ότι ένα μέρος τους θα αποτελέσει "ίδιο πόρο" για τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ - Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM)

Ο ΜΣΠΑ είναι ένας «φόρος άνθρακα στα σύνορα» που εφαρμόζεται σε εισαγωγές συγκεκριμένων, ενεργοβόρων προϊόντων (π.χ. σίδηρος, χάλυβας, τσιμέντο, λιπάσματα, αλουμίνιο, ηλεκτρική ενέργεια) από χώρες εκτός ΕΕ. Σκοπός του είναι να διασφαλίσει ότι η τιμή του άνθρακα των εισαγόμενων προϊόντων είναι ισοδύναμη με την τιμή του άνθρακα που καταβάλλεται για προϊόντα που παράγονται εντός της ΕΕ, αποτρέποντας έτσι τη "διαρροή άνθρακα" (δηλαδή, τη μεταφορά παραγωγής σε χώρες με λιγότερο αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες).

Οι εισαγωγείς των εν λόγω προϊόντων θα πρέπει να αγοράζουν πιστοποιητικά ΜΣΠΑ που αντιστοιχούν στις εκπομπές άνθρακα που ενσωματώθηκαν κατά την παραγωγή των προϊόντων αυτών. Τα έσοδα από την πώληση αυτών των πιστοποιητικών θα αποτελέσουν τη νέα πηγή εσόδων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Συνοπτικά, τα ποσά από τους «φόρους άνθρακα και ρύπων» θα αντληθούν από:

• Τις πληρωμές εταιρειών εντός της ΕΕ για δικαιώματα εκπομπών μέσω του ΣΕΔΕ (είτε μέσω δημοπρασιών είτε αγοράζοντας δικαιώματα).
• Τις πληρωμές εισαγωγέων για πιστοποιητικά άνθρακα στα σύνορα της ΕΕ μέσω του ΜΣΠΑ.

Πώς θα επηρεάσουν οι νέοι φόροι της ΕΕ τους καταναλωτές;

Οι νέοι «ίδιοι πόροι» που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον προϋπολογισμό της ΕΕ της περιόδου 2028-2034 θα επηρεάσουν τους απλούς πολίτες και τους καταναλωτές κυρίως έμμεσα, μέσω της επίδρασης στις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών, παρά με άμεση είσπραξη από το εισόδημά τους (όπως π.χ. ένας φόρος εισοδήματος).

Πώς κάθε προτεινόμενος φόρος μπορεί να επηρεάσει τους καταναλωτές;

Έσοδα από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ)

Αυτός ο φόρος επιβαρύνει τις μεγάλες βιομηχανίες και τις μονάδες παραγωγής ενέργειας για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπών αναμένεται να μετακυλίεται στις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών που παράγονται από αυτές τις βιομηχανίες ή που απαιτούν ενέργεια.

Για παράδειγμα, αν αυξηθεί το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας λόγω του ΣΕΔΕ, αυτό θα μεταφραστεί σε υψηλότερους λογαριασμούς ρεύματος για τα νοικοκυριά. Ομοίως, προϊόντα που απαιτούν εντατική ενέργεια στην παραγωγή τους (π.χ. χάλυβας, τσιμέντο) ενδέχεται να έχουν υψηλότερες τιμές.

Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ - CBAM)

Ο ΜΣΠΑ επιβάλλεται σε εισαγόμενα προϊόντα υψηλής έντασης άνθρακα (όπως σίδηρος, χάλυβας, τσιμέντο, λιπάσματα, αλουμίνιο). Σκοπός του είναι να εξισώσει το κόστος του άνθρακα μεταξύ εγχώριων και εισαγόμενων προϊόντων.

Εάν, για παράδειγμα εισαγόμενα προϊόντα (π.χ. μεταλλικά αντικείμενα και ορισμένα δομικά υλικά) υπόκεινται σε επιπλέον χρέωση λόγω του ΜΣΠΑ, οι τιμές τους στην αγορά της ΕΕ μπορεί να αυξηθούν. Αυτό μπορεί να επηρεάσει το κόστος κατασκευών, ή την τιμή τελικών προϊόντων που περιέχουν αυτά τα υλικά.

Νέος φόρος στα μη ανακυκλώσιμα ηλεκτρονικά απόβλητα

Αυτός ο φόρος επιβάλλεται στο βάρος των μη συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων. Το βάρος του φόρου θα πέσει αρχικά στις επιχειρήσεις που παράγουν ή εισάγουν ηλεκτρονικά προϊόντα.

Παράδειγμα: Για να καλύψουν το κόστος αυτού του φόρου, οι κατασκευαστές και οι πωλητές ενδέχεται να αυξήσουν τις τιμές των νέων ηλεκτρονικών συσκευών. Επιπλέον, ο φόρος αυτός έχει ως στόχο να ενθαρρύνει την καλύτερη διαχείριση και ανακύκλωση των ηλεκτρονικών αποβλήτων, κάτι που μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε βελτιώσεις, αλλά βραχυπρόθεσμα μπορεί να φέρει αύξηση τιμών.

Πρόσθετος ειδικός φόρος κατανάλωσης καπνού

Αυτός είναι ένας άμεσος φόρος κατανάλωσης. Θα αυξήσει άμεσα την τιμή πώλησης των προϊόντων καπνού (τσιγάρα, καπνός κ.λπ.). Οι καπνιστές θα πληρώνουν περισσότερο για τα προϊόντα καπνού που αγοράζουν. Αυτού του είδους οι φόροι έχουν συχνά και ένα στοιχείο «φόρου συμπεριφοράς» με στόχο την αποθάρρυνση της κατανάλωσης.

Νέος εταιρικός φόρος επί του κύκλου εργασιών μεγάλων εταιρειών

Αυτός είναι ένας φόρος που επιβάλλεται σε μεγάλες εταιρείες με ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ. Είναι ένας εταιρικός φόρος. Οι εταιρείες, για να διατηρήσουν τα περιθώρια κέρδους τους, ενδέχεται να μετακυλίσουν μέρος αυτού του κόστους στους καταναλωτές μέσω αύξησης των τιμών των προϊόντων και υπηρεσιών τους. Η ακριβής επίδραση εξαρτάται από την ελαστικότητα της ζήτησης, τον ανταγωνισμό στην αγορά και τις στρατηγικές τιμολόγησης των εταιρειών.